Home - Internationaal - PSY interview
PSY interview
PSY, een tijdschrift over geestelijke gezondheid & verslaving: Link
Theo van Dam wint Travis Jenkins Award
Theo van Dam heeft de Travis Jenkins Award gewonnen, een internationale prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan een (ex-)drugsgebruiker die een bijzondere bijdrage heeft geleverd aan de levenskwaliteit van drugsverslaafden. ‘Cliëntenorganisaties zijn niet meer autonoom, ze zijn ingebed in het systeem.’
Waarom kreeg u de prijs?
‘De afgelopen twintig jaar heb ik op allerlei
manieren geprobeerd de levenskwaliteit van drugsgebruikers te
verbeteren. Zo ontwikkelde ik in de jaren tachtig een veilig gebruik -
safe user - training die gebruikers leert veilig en hygiënisch
een heroïneshot te zetten. Die training wordt nu in vele landen gegeven.
En ik heb meerdere gebruikersruimten opgezet waar verslaafden in rust
kunnen gebruiken. Nu heb ik een adviesbureau dat trainingen verzorgt aan
organisaties met weinig geld.’
Uw initiatieven ondervonden
veel weerstand.
‘Klopt, zo vonden veel politici dat je verslaafden niet moest leren
gebruiken; ze moesten gewoon afkicken. Voor de eerste gebruikersruimte
die ik in Utrecht wilde opzetten, gaven de plaatselijke politici geen
toestemming. Er werd eindeloos vergaderd, maar niemand hakte knopen
door. Van de wc in het kantoor van onze organisatie heb ik toen maar een
gebruikersruimte gemaakt. Er gold één gouden regel: als een klant bloed
morste en dat niet opruimde werd hij eruit gezet.’
Grepen de autoriteiten in?
‘Na een half jaar kreeg ik te horen dat ik me bij de politie moest
melden, maar dat weigerde ik. In een kroeg afspreken, best, maar ik was
geen crimineel. Die tijd hebben we gehad, vond ik. De gebruikersruimte
werd acuut gesloten, maar dat bracht wel een proces in gang dat ervoor
zorgde dat er later officiële gebruikersruimten kwamen.’
Er is opnieuw kritiek op
harm reduction.
Verslaafden moeten afkicken, wordt er gezegd.
‘De tendens is verslaafden onder lichte
dwang, of in elk geval drang, af te laten kicken. Daar ben ik fel op
tegen. Neem Beilen: natuurlijk lukt het je om mensen achter gesloten
deuren clean te houden. Maar zodra ze weer op eigen benen moeten staan,
dragen ze die verantwoordelijkheid zelf en zullen veel van hen weer
afglijden. Hetzelfde zag je bij experimenten met de strafrechtelijke
opvang van verslaafden (SOV). Daarvan zeiden ze ook: “dit werkt echt”.
Maar toen het experiment eenmaal was afgerond, bleek er niemand
werkelijk geholpen.’
Maar nu heb je de
methadonverslaafden. Wat moet er dan gebeuren?
‘Hulpverleners moeten verslaafden serieus
nemen. Een respectvolle bejegening en luisteren, daar draait het om. In
plaats daarvan worden verslaafden als onbetrouwbaar aangemerkt.
Bijvoorbeeld: als hulpverleners te laat op een afspraak komen, hebben ze
het druk. Als verslaafden te laat komen, ligt dat aan hun
junkenmentaliteit. Wat moet er gebeuren? Wijs verslaafden op de risico’s
van langdurig drugsgebruik en leg hun een keuze voor: wil je afkicken,
dan kan dat onder begeleiding. Wil je blijven gebruiken dan zorgen we
ervoor dat andere mensen daar geen last van hebben. Want de buurvrouw
zit er heus niet mee als ik een shotje zet, zolang ik maar van haar
spullen afblijf.’
Verslaafden hebben wel vaak een andere prioriteit dan op tijd
komen.
‘Verslaafden kunnen ook de bus missen. En je weet toch dat je als
hulpverlener in de verslavingszorg nooit op de eerste plaats komt. Als
je wilt dat mensen er altijd op tijd zijn, moet je maar in de
bejaardenzorg gaan werken.’ (JH)